AR-GE VE TASARIM MERKEZLERİNDE VE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE ŞİRKET ORTAKLARINA YAPILAN ÜCRET ÖDEMELERİ GELİR VERGİSİ İSTİSNASI ve ORTAKLARIN PROJE KAPSAMINDA ALACAĞI ÜCRETLERDE ÜST SINIR
AR-GE VE TASARIM MERKEZLERİNDE VE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE ŞİRKET ORTAKLARINA YAPILAN ÜCRET ÖDEMELERİ GELİR VERGİSİ İSTİSNASI ve
ORTAKLARIN PROJE KAPSAMINDA ALACAĞI ÜCRETLERDE ÜST SINIR
Türkiye'de Ar-Ge ve tasarım faaliyetlerinin teşvik edilmesi amacıyla çıkarılan 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu, şirketlere önemli vergi avantajları sağlamaktadır. Bu kanunlar, yalnızca fiilen Ar-Ge, yazılım veya tasarım faaliyetleri yürüten personelin ücretlerini gelir vergisinden istisna tutar. Ancak, şirket ortakları bu faaliyetlerde yer alırlarsa, aldıkları ücretlerin vergi muafiyetinden yararlanıp yararlanamayacağı, özellikle "huzur hakkı" ödemeleri üzerinden merak konusu olmuştur. Bu makalede, söz konusu istisnaların kapsamı, şartları ve uygulama detayları ele alınacaktır.
1. Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri ile Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Gelir Vergisi İstisnası
5746 Sayılı Kanun ve 4691 Sayılı Kanun kapsamında yer alan şirketler için Ar-Ge ve tasarım faaliyetlerine dair gelir vergisi istisnası, çalışanlar için belirli şartlarla uygulanmaktadır. Bu şartların başında, çalışanların fiilen Ar-Ge, yazılım veya tasarım projelerinde yer alması gerekmektedir.
Gelir Vergisi İstisnası Kapsamı
Fiilen çalışılması gereken alan: Yalnızca Ar-Ge, yazılım ve tasarım faaliyetlerinde fiilen yer alan personel, bu faaliyetler karşılığında aldıkları ücretlerden gelir vergisi muafiyetinden faydalanabilir. Yönetim ve idari faaliyetler için yapılan ödemeler, bu istisna kapsamında değildir.
Şirket Ortakları ve İstisna: Şirket ortakları, yönetici veya yatırımcı konumunda bulunuyorlarsa, gelir vergisi istisnasından yararlanamazlar. Ancak, şirket ortakları fiilen Ar-Ge, yazılım veya tasarım faaliyetlerinde yer alıyorsa ve bu faaliyetler karşılığında ücret alıyorsa, gelir vergisi istisnasından faydalanabilirler. Bu durumda, alınan ücretin “huzur hakkı” değil, doğrudan ücret olarak düzenlenmiş olması gerekmektedir.
2. Huzur Hakkı Ödemeleri ve İstisna Kapsamı
Huzur hakkı, genellikle şirket yönetim kurulu üyelerine ödenen bir ücrettir ve bu ödeme, yönetimsel faaliyetler karşılığında yapılır. AR-GE ve tasarım faaliyetleri dışında olan bu tür ödemeler gelir vergisi istisnasına tabi değildir.
Ancak, şirket ortakları fiilen AR-GE veya tasarım projelerinde çalışıyor ve ücret alıyorsa, bu ücretin "huzur hakkı" değil, ücret olarak nitelendirilmesi gerekir. Bu durumda, alınan ücret gelir vergisi istisnasından yararlanabilir.
3. İstisnadan Faydalanmak İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler
Gelir vergisi istisnasından faydalanabilmek için şirket ortaklarının dikkat etmesi gereken bazı önemli hususlar bulunmaktadır:
Fiilen Çalışmak: Şirket ortağının, doğrudan Ar-Ge veya tasarım faaliyetlerinde yer alıyor olması ve bu faaliyetlerin belgelenebilir olması gerekir. Örneğin, çalışma saatleri, proje katkıları gibi unsurlar kaydedilmeli ve izlenmelidir.
Ödeme Şekli: Şirket ortağına yapılan ödeme huzur hakkı değil, ücret olarak düzenlenmelidir. Huzur hakkı ödemeleri yönetim faaliyetleri için yapılan ödemeler olup, bu tür ödemelere gelir vergisi istisnası uygulanmaz.
SGK Prim ve Diğer Yükümlülükler: Şirket ortağına yapılan ödeme üzerinden SGK primi ve diğer işçi yükümlülükleri yerine getirilmelidir. Ücret üzerinden yapılan bu ödemeler, resmi maaş ödemesi şeklinde yapılmalıdır.
4. Ücret İçin Üst Sınır Var mı?
5746 sayılı Kanun ve 4691 sayılı Kanun kapsamında yer alan şirketlerde gelir vergisi istisnası uygulanacak ücretler için doğrudan bir üst sınır bulunmamaktadır. Ancak, şirketin ödediği ücretlerin piyasa koşullarına uygun olması ve aşırı yüksek ücretlerin vergi otoriteleri tarafından incelenebilir olması gerektiği unutulmamalıdır.
İstisna Kapsamında Aşırı Yüksek Ücret Uygulamasına Dikkat!
Vergi otoriteleri (Gelir İdaresi Başkanlığı), aşırı yüksek ücret ödemelerini inceleme konusu yapabilir. Eğer bir şirkette şirket ortaklarına veya belirli kişilere istisna kapsamında emsallerine göre aşırı yüksek ücret ödeniyorsa, bu durum vergi avantajı sağlamak için yapılmış gibi değerlendirilebilir ve incelemeye tabi tutulabilir.
Sonuç: Ücret İçin Üst Sınır Var mı? ✔ Kanunen doğrudan bir üst sınır yoktur, ancak ücretin makul ve piyasa koşullarına uygun olması gerekir.
✔ SGK primine esas kazanç sınırı vardır (2025 için 195.041,40 TL).
✔ İstisna uygulanacak ücret, fiilen AR-GE veya tasarım faaliyeti ile orantılı olmalıdır.
✔ Çok yüksek ücret ödemeleri incelemeye tabi tutulabilir.
5. Sonuç
Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ve AR-GE/Tasarım Merkezlerinde faaliyet gösteren şirketlerin, çalışanlarına ödedikleri ücretler üzerinden gelir vergisi istisnası sağlaması mümkündür. Ancak bu istisna, yalnızca fiilen Ar-Ge, yazılım veya tasarım faaliyetinde bulunan personel için geçerlidir. Şirket ortakları için de istisna, ancak fiilen bu alanlarda çalıştıkları ve ödemelerinin ücret olarak düzenlendiği takdirde uygulanabilir.
Yönetim kurulu üyelerine ödenen huzur hakkı ödemeleri ise gelir vergisi istisnasına tabi değildir. Şirketlerin ve ortaklarının bu istisnalardan faydalanabilmesi için, ödeme şeklinin ve yapılan işin doğru bir şekilde tanımlanması büyük önem taşır.